Długo oczekiwany przez branżę napojową, organizacje społeczne, recyklerów i konsumentów projekt ustawy o systemie kaucyjnym na opakowania po napojach jest obecnie procedowany w Sejmie. Branża oczekuje, że będzie mogła jak najszybciej przystąpić do tworzenia podmiotów reprezentujących i budowania systemu kaucyjnego. Uwzględniając doświadczenia innych dużo mniejszych niż polski rynków oraz rodzime realia administracyjne i specyfikę ustawy umożliwiającą funkcjonowanie wielu operatorów, którzy będą musieli wypracować dodatkowe sposoby rozliczania między sobą zebranych opakowań i kaucji, proces ten zajmie minimum dwa lata.

Niestety Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie uwzględniło kluczowych uwag zgłaszanych przez branżę napojową, dopasowujących zapisy projektu do obecnych realiów, chociażby dopasowując datę wejścia w życie obowiązku realizacji zbiórki przez system kaucyjny, do obecnego ponad 2 letniego opóźnienia we wdrażaniu przepisów. Po ponad dwóch latach konsultacji rząd skierował do Sejmu projekt, który zamiast pomagać, ewidentnie może zaszkodzić  i stanowi  realne zagrożenie już nie tylko dla realizacji celów środowiskowych, ale wręcz zniszczy finansowo w roku 2025 całą branżę napojową (w tym sokowniczą i mleczarską) w Polsce. Liczymy na konstruktywny dialog w Sejmie, który wyeliminuje to bardzo poważne niebezpieczeństwo już z poziomu ustawy. Obietnica obniżenia karnych opłat produktowych w rozporządzeniu, to stanowczo za mało.

Najlepszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie poprawki, która zmieni termin na 1 stycznia 2026 r.  lub utrzyma w roku 2025 alternatywny do systemu kaucyjnego sposób zbiórki za pośrednictwem organizacji odzysku. Jeżeli tak się nie stanie, to wszyscy producenci napojów w opakowaniach objętych system zapłacą rujnujące ich wielomiliardowe kary za wszystkie wprowadzone opakowania (maksymalnie 25 tys. zł za każdą tonę), bo żadna firma nie zrealizuje obowiązku, gdyż tylko zbiórka przez system kaucyjny będzie zaliczana do realizacji obowiązku, a systemu nie będzie. To nie przedsiębiorcy są winni powstałego opóźnienia tylko rząd, który z nieznanych nam przyczyn zwlekał z przyjęciem projektu. Zapowiedzi rządu, że w rozporządzeniu zmniejszy wysokość kar nie rozwiązują problemu. Niezbędne są zmiany w ustawie gwarantujące, że nie będzie powodu do naliczania kar. Istnieje również realne niebezpieczeństwo, że bez postulowanych przez nas zmian, opakowania w ogóle nie będą zbierane, bo i tak nie zostaną zaliczone do wykonania obowiązku. To byłaby środowiskowa katastrofa – stwierdza Andrzej Gantner wiceprezes Polskiej Federacji Producentów Żywności Związku Pracodawców.

Nie zmieniono również zapisanych w ustawie poziomów zbiórki, tak jakby system miał ruszyć od razu z pełną wydajnością, co również jest niemożliwe. Co więcej na kolejne lata wprowadzono poziomy zbiórki większe niż wynikające z regulacji unijnych. Należy uznać to za nad regulację i apelujemy o nie nakładanie na polskich przedsiębiorców wymagań wyższych niż posiadają przedsiębiorcy w innych krajach, co pogorszy naszą konkurencyjność – postuluje Dariusz Lizak z KIG Przemysł Rozlewniczy.

Kolejnym krytycznym problemem jest opodatkowanie kaucji podatkiem VAT. System kaucyjny powinien być neutralny dla konsumentów, a nie stanowić dodatkowy podatek, a takim właśnie jest podatek VAT naliczany od kaucji. Kaucja ma być zachęta do działania pro środowiskowego, a nie karą finansową dla społeczeństwa.

Obciążenia kaucji podatkiem VAT zostało zaproponowane do wcześniejszej wersji ustawy w której kaucja pobierana była na każdym etapie obrotu produktem, niejako szła za produktem. W obecnej wersji kaucja pobierana jest tylko przy sprzedaży do konsumenta finalnego, co jest rozwiązaniem stwarzającym potężne problemy w rozliczeniu. Co więcej, ma ona w dalszym ciągu stanowić podstawę opodatkowania dla wprowadzającego – mimo że nawet nie zobaczy on tych pieniędzy na oczy. Jest to model niezgodny z unijnymi regulacjami i może doprowadzić do kolejnych strat, zarówno dla sklepów jak i wprowadzających, wynikających z błędnego rozliczenia. Kaucja nie powinna być opodatkowana podatkiem VAT – stwierdza Jakub Bińkowski, członek Zarządu Związku Pracodawców i Przedsiębiorców.

Ustawa obejmuje też butelki szklane wielokrotnego użytku. Obecnie działające systemy kaucyjne opakowań wielokrotnego użytku nie różnią się niczym od przewidzianych dla wprowadzających bezpośrednio w projekcie ustawy. Jedynym wyjątkiem jest ich skala oraz utrzymywanie relacji handlowych i zawieranie umów pomiędzy wprowadzającymi a jednostkami handlu detalicznego za pośrednictwem dystrybutorów hurtowych. W obecnym brzmieniu istnieje poważne niebezpieczeństwo, że dobrze funkcjonujące już na rynku systemu zbiórki butelek wielokrotnego użytku przestaną działać, co będzie szkodliwe środowiskowo i niezgodne z zapewnieniami samego Ministerstwa.

Realizacja obecnych postanowień ustawy oznaczać będzie konieczność działania poprzez podmiot reprezentujący, co doprowadzi do rozerwania obecnie funkcjonujących systemów oraz zawarcia nowych umów przez operatora z około 80 - 90 tysiącami placówek handlu detalicznego działającymi w Polsce, które będą zmuszone do administrowania dwa razy większą ilością umów oraz faktur. Spowoduje to chaos na rynku i wskutek nałożenia kolejnego obowiązku może zrazić dużą część placówek handlowych do oferowania produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku w ramach już działających, jak i tworzonych w przyszłości systemów. Jednocześnie projektodawca przewiduje, że to na podmiocie reprezentującym będzie ciążyć obowiązek zgłoszenia się do przedsiębiorcy prowadzącego jednostkę handlu, a co za tym idzie ten obowiązek praktycznie będzie obciążał wprowadzających prowadzących systemy kaucyjne na opakowania wielokrotnego użytku. Zakładane rozwiązanie może prowadzić do nałożenia na  nich bardzo istotnych obciążeń organizacyjnych, administracyjnych i logistycznych, które w żaden sposób nie upraszczają ani też nie poprawiają efektywności systemu.  Włączenie wszystkich wprowadzających do obrotu produkty w opakowaniach na napoje, o których mowa w poz. 3 załącznika nr 1a do ustawy jest bezpieczne dla funkcjonowania systemu kaucyjnego oraz związanych z nim wymogów raportowych, zdecydowanie uprości system obrotu tymi opakowaniami po wejściu w życie ustawy oraz pozwoli na niezakłócone funkcjonowanie i rozwój kolejnych systemów kaucyjnych opakowań wielokrotnego użytku – postuluje Bartłomiej Morzycki, dyrektor generalny Związku Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego – Browary Polskie.

Zakładamy, że polski rząd powinien działać na rzecz polskiej gospodarki i że proponowane przez nas poprawki, przynajmniej w kluczowych dla branży obszarach zostaną uwzględnione w ustawie. Apelujemy do Rządu, posłów i senatorów, o dołożenie wszelkich starań, aby tak bardzo potrzebna całej branży ustawa dająca podstawy prawne do uruchomienia systemu kaucyjnego w Polsce nie stała się  karą i zagrożeniem dla przedsiębiorców i nowym podatkiem dla konsumentów w Polsce. Powinna być wsparciem w realizacji nałożonych przez Unię Europejską obowiązków. Tak jak to ma miejsce w innych krajach – podkreśla Agnieszka Maliszewska dyrektor Polskiej Izby Mleka.

Liczymy, że zaproponowane poprawki znajdą poparcie Rządu i Parlamentu. Efektywna środowiskowo gospodarka opakowaniami, to szczególnie ważny element całej gospodarki żywnościowej. Jej efektywność ekonomiczna i środowiskowa będzie miała wpływ na cały łańcuch produkcji żywności, począwszy od rolników, przez przetwórców aż po konsumentów – stwierdza Barbara Groele, sekretarz generalny Krajowej Unii Producentów Soków.