Lepsze perspektywy pomimo utrzymujących się wyzwań

Gospodarka europejska pozostaje odporna pomimo trudnej sytuacji na świecie.

Niższe ceny energii, mniej utrudnień w dostawach i silny rynek pracy przyczyniły się do umiarkowanego wzrostu w pierwszym kwartale 2023 r. i rozwiały obawy przed recesją. Jednocześnie, choć inflacja zmniejsza się, inflacja bazowa utrzymuje się na stałym poziomie, co powoduje dalsze zaostrzenie warunków finansowych.  

Według prognozy gospodarczej z wiosny 2023 r. gospodarka unijna wzrośnie w tym roku o 1.0 proc., a w roku 2024 – o 1,7 proc. Inflacja w UE ma wynieść 6,7 proc. w 2023 r. i 3,1 proc. w 2024 r.

Zgodnie z przewidywaniami w tym roku wzrost zatrudnienia wyniesie 0,5 proc., a następnie nieznacznie spadnie do 0,4 proc. w 2024 r. Oczekuje się, że stopa bezrobocia utrzyma się na poziomie nieco powyżej 6 proc.

Skuteczne wdrażanie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności i polityki spójności – kluczowych czynników napędzających solidną, przyszłościową gospodarkę UE

Po dwóch latach od uruchomienia RRF, który stanowi zasadniczy element planu odbudowy dla Europy NextGenerationEU o budżecie 800 mld euro, Instrument ten w dalszym ciągu służy przyspieszeniu sprawiedliwej i sprzyjającej włączeniu społecznemu zielonej i cyfrowej transformacji w każdym państwie członkowskim, wzmacniając przy tym odporność UE jako całości. Europejski semestr uwzględnia wdrażanie RRF i programów polityki spójności w sposób komplementarny i zapewnia państwom członkowskim wytyczne dotyczące najważniejszych wyzwań gospodarczych i społecznych.

Po przyjęciu wszystkich planów odbudowy i zwiększania odporności oraz rozpatrzeniu 24 wniosków o płatność Komisja wypłaciła dotychczas ponad 152 mld euro w ramach RRF na rzecz pomyślnej realizacji kluczowych reform i inwestycji. Państwa członkowskie powinny utrzymać tempo realizacji swoich planów i przystąpić do szybkiego wdrożenia programów polityki spójności. Państwa członkowskie powinny kontynuować działania na rzecz dekarbonizacji unijnej gospodarki i bazy przemysłowej, zająć się problemem niedoboru pracowników i kwalifikacji oraz niedopasowania umiejętności do potrzeb rynku pracy, wspierać tworzenie dobrej jakości miejsc pracy, zwiększać skalę badań naukowych i innowacji oraz tworzyć warunki dla zapewnienia długoterminowego dobrobytu, konkurencyjności, sprawiedliwości i odporności UE. Włączenie rozdziałów dotyczących REPowerEU do planów państw, co pociągnie za sobą dodatkowe środki finansowe, przyczyni się do rozwiązania problemów w zakresie bezpieczeństwa energetycznego oraz do przyspieszenia przejścia na czystą energię i gospodarkę neutralną dla klimatu.

Ukierunkowane zalecenia dla państw członkowskich mające na celu wspieranie zielonej i cyfrowej transformacji oraz zwiększenie konkurencyjności

Sprawozdania krajowe z 2023 r. zawierają podsumowanie specyficznych wyzwań społeczno-ekonomicznych w każdym państwie członkowskim, w tym kwestie związane z dwojaką transformacją – zieloną i cyfrową oraz konkurencyjnością, a także pokazują, na ile te problemy zostały ujęte w planach odbudowy i zwiększania odporności państw. Komisja przedstawia propozycję zaleceń dla poszczególnych krajów, zawierających wytyczne dla państw członkowskich dotyczące najważniejszych wyzwań gospodarczych i społecznych, które w planach odbudowy i zwiększania odporności uwzględniono jedynie częściowo lub których nie uwzględniono w ogóle. Zalecenia te pomogą też w realizacji planu przemysłowego Zielonego Ładu.

Zalecenia dla poszczególnych krajów obejmują cztery części:

• zalecenie dotyczące polityki fiskalnej, w tym, w stosownych przypadkach, fiskalnych reform strukturalnych;
• zalecenie kontynuacji lub przyspieszenia realizacji krajowych planów odbudowy i zwiększania odporności, w tym ich nowelizacji i włączenia do nich rozdziałów REPowerEU, z uwzględnieniem potencjalnych, specyficznych dla każdego państwa zagrożeń dla realizacji tych planów, a także zalecenie szybkiego wdrożenia przyjętych programów polityki spójności;
• zaktualizowane i bardziej szczegółowe zalecenie dotyczące polityki energetycznej, zgodnie z celami REPowerEU; a także,
• w stosownych przypadkach, dodatkowe zalecenie w sprawie dotychczasowych lub nowo pojawiających się wyzwań strukturalnych.

Wytyczne fiskalne

Na zakończenie okresu, w którym obowiązywała ogólna klauzula wyjścia, Komisja ponownie przedstawia ilościowe i zróżnicowane w zależności od państwa zalecenia dotyczące polityki fiskalnej.

• Państwa członkowskie, które osiągnęły swój średniookresowy cel budżetowy (cel budżetowy wyznaczony dla każdego kraju w ramach paktu stabilności i wzrostu), na podstawie prognozy z wiosny 2023 r., są proszone o utrzymanie stabilnej sytuacji fiskalnej w 2024 r.
• Wszystkim pozostałym państwom członkowskim zaleca się zapewnienie rozważnej polityki fiskalnej, w szczególności przez ograniczenie nominalnego wzrostu wydatków pierwotnych netto finansowanych ze środków krajowych w 2024 r.
• Wszystkie państwa członkowskie powinny chronić inwestycje publiczne finansowane ze środków krajowych i zapewniać skuteczną absorpcję dotacji w ramach Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz innych funduszy UE, w szczególności na rzecz zielonej i cyfrowej transformacji.
• Wszystkie państwa członkowskie powinny do końca 2023 r. wycofać obowiązujące środki wsparcia w dziedzinie energii. Gdyby ponowne podwyżki cen energii wymagały wdrożenia środków wsparcia, należy zapewnić, aby były one ukierunkowane na ochronę gospodarstw domowych i przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji oraz aby były możliwe do udźwignięcia przez budżet i zapewniały zachęty do oszczędzania energii.
• W okresie po 2024 r. państwa członkowskie powinny kontynuować realizację średniookresowej strategii fiskalnej polegającej na stopniowej i zrównoważonej konsolidacji, w połączeniu z inwestycjami i reformami prowadzącymi do wyższego zrównoważonego wzrostu gospodarczego, aby osiągnąć ostrożną sytuację fiskalną w średnim okresie.

Sprawozdanie dotyczące spełnienia kryteriów deficytu i długu określonych w Traktacie

Komisja przyjęła sprawozdanie na podstawie art. 126 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) dotyczące 16 państw członkowskich: Belgii, Bułgarii, Czech, Niemiec, Estonii, Hiszpanii, Francji, Włoch, Łotwy, Węgier, Malty, Austrii, Polski, Słowenii, Słowacji i Finlandii. Celem sprawozdania jest ocena przestrzegania przez państwa członkowskie kryteriów deficytu i długu określonych w Traktacie.

Stwierdzono, że kryterium deficytu nie spełniły: Belgia, Bułgaria, Czechy, Niemcy, Estonia, Hiszpania, Francja, Włochy, Łotwa, Węgry, Malta, Polska, Słowenia i Słowacja.

Biorąc pod uwagę wszystkie istotne czynniki, uznano, że kryterium długu nie spełniły: Francja, Włochy i Finlandia. Komisja uważa jednak, że w obecnych warunkach ekonomicznych przestrzeganie wartości odniesienia dotyczącej redukcji długu nie jest uzasadnione.

Komisja zaproponuje Radzie wszczęcie procedur nadmiernego deficytu opartych na kryterium deficytu wiosną 2024 r. na podstawie danych dotyczących wyników budżetu za 2023 r.

Usuwanie zakłóceń równowagi makroekonomicznej

Komisja oceniła występowanie zakłóceń równowagi makroekonomicznej w 17 państwach członkowskich wybranych do szczegółowej oceny sytuacji w sprawozdaniu przedłożonym w ramach mechanizmu ostrzegania na 2023 r.

• Na Cyprze notuje się zakłócenia równowagi, które do 2022 r. były nadmierne, teraz jednak podatności na zagrożenia związane z zadłużeniem prywatnym, publicznym i zewnętrznym maleją, choć wciąż budzą obawy.
• Na Węgrzech obecnie stwierdza się występowanie zakłóceń równowagi. Istnieje ryzyko pogorszenia sytuacji i zakłócenia te w przyszłości mogą stać się nadmierne, jeżeli w trybie pilnym nie zostaną podjęte działania w ramach polityki.
• Niemcy, Hiszpania, Francja, Holandia, Portugalia, Rumunia i Szwecja nadal odnotowują zakłócenia równowagi.

Spośród tych państw w Rumunii istnieje ryzyko pogorszenia sytuacji, co grozi wystąpieniem nadmiernych zakłóceń, jeżeli nie zostaną podjęte pilne działania w ramach polityki. Z drugiej strony maleją podatności na zagrożenia w Niemczech, Hiszpanii, Francji i Portugalii, do tego stopnia, że kontynuacja tych trendów w przyszłym roku może być podstawą do wydania decyzji stwierdzającej brak zakłóceń równowagi.

• W Grecji i Włoszech nadal występują nadmierne zakłócenia równowagi, ale podatności na zagrożenia wydają się zmniejszać, między innymi dzięki postępom polityki.
• W przypadku Czech, Estonii, Łotwy, Litwy, Luksemburga i Słowacji nie stwierdza się występowania zakłóceń równowagi, ponieważ ogólnie podatności na zagrożenia wydają się być obecnie ograniczone.

Sprawozdania z nadzoru po zakończeniu programu

Nadzór po zakończeniu programu ma za zadanie ocenę sytuacji gospodarczej, fiskalnej i finansowej państw członkowskich, które skorzystały z programów pomocy finansowej w celu zapewnienia ich zdolności spłaty zadłużenia. W sprawozdaniach z nadzoru po zakończeniu programu dotyczących Irlandii, Grecji, Hiszpanii, Cypru i Portugalii stwierdzono, że wszystkie pięć państw członkowskich zachowuje zdolność do spłaty swojego zadłużenia.

Wytyczne dotyczące zatrudnienia

Komisja proponuje również wytyczne dotyczące polityki zatrudnienia państw członkowskich w 2023 r. Określa w nich wspólne priorytety, które pomagają kształtować krajową politykę zatrudnienia i politykę społeczną w taki sposób, aby stawały się one bardziej sprawiedliwe i bardziej sprzyjały włączeniu społecznemu. Obecne wytyczne, przyjęte w listopadzie 2022 r., uwzględniają już sytuację po pandemii COVID-19 oraz rosyjską wojnę napastniczą przeciwko Ukrainie. Z tego względu Komisja proponuje przeniesienie obecnych wytycznych dotyczących zatrudnienia na 2023 r.

Dodatkowo w wytycznych uwzględniono niedawne inicjatywy polityczne. Wytyczne odnoszą się również do Europejskiego Roku Umiejętności, który nadaje nowy impuls pozwalający zaangażować partnerów i zmobilizować środki finansowe w celu rozwiązania problemu niedoboru pracowników i kwalifikacji. Komisja podkreśla także znaczenie monitorowania postępów w osiąganiu głównych celów UE na 2030 r. oraz celów krajowych w dziedzinie zatrudnienia, umiejętności i ograniczania ubóstwa.

Dalsze działania

Komisja zwraca się do Eurogrupy i Rady o omówienie prezentowanego pakietu i przyjęcie zaproponowanych dziś wytycznych. Komisja liczy na konstruktywny dialog z Parlamentem Europejskim na temat treści pakietu i każdego kolejnego etapu cyklu europejskiego semestru.

Dodatkowe informacje: KE