Sytuacja
gospodarcza
Przyjęty scenariusz zakłada, że w 2023 r. tempo wzrostu gospodarczego w
Polsce wyhamuje a realny PKB wzrośnie o 0,9%. W latach 2024-26 nastąpi
ożywienie gospodarki – tempo wzrostu PKB wyniesie odpowiednio 2,8%, 3,2% oraz
3,0%.
W 2023 r. wzrost inwestycji wyniesie 1,1%, głównie wskutek niewielkiego
spadku inwestycji prywatnych, wynikającego m.in. ze słabej koniunktury czy
niepewności związanej z sytuacją geopolityczną. Będzie on jednak
kompensowany wzrostem inwestycji publicznych (inwestycje militarne, rozpoczęcie
realizacji projektów z Krajowego Planu Odbudowy). Dzięki temu w kolejnych
latach tempo wzrostu inwestycji przyspieszy.
Polska pozostaje krajem o bardzo niskiej stopie bezrobocia. Szacuje się, że
stopa bezrobocia według BAEL w 2023 roku jedynie nieznacznie wzrośnie do 3,2% w
2023 roku w związku z pogorszeniem koniunktury. W kolejnych latach
bezrobocie będzie utrzymywało się na niskim poziomie (ok. 3,0%).
W kolejnych miesiącach inflacja będzie się stopniowo obniżać do poziomu
jednocyfrowego na koniec 2023 roku, a w ujęciu średniorocznym wyniesie 12,0%. W
kolejnych latach inflacja nadal będzie spadać, lecz dynamika tego spadku będzie
nieco wolniejsza.
Sektor
instytucji rządowych i samorządowych
Zgodnie ze scenariuszem makro-fiskalnym uwzględniającym różnice w
realizacji wydatków sektora (prognozowane – według planów finansowych – wydatki
zostały skorygowane o 1,1% PKB), w celu urealnienia scenariusza gospodarczego,
w 2023 r. deficyt sektora zwiększy się do 4,7% PKB, m.in. wskutek ustawowych
regulacji taryf wybranych nośników energii w połączeniu z wypłatami rekompensat
dla ich sprzedawców i dystrybutorów czy znaczącej waloryzacji rent i emerytur w
marcu 2023 r. w wysokości 14,8%.
Od 2016 roku prognozowane w Programie konwergencji wydatki sektora
instytucji rządowych i samorządowych w relacji do PKB w poszczególnych latach
systematycznie przewyższały ich rzeczywiste wykonanie. Ze względu na opieranie
się na limitach wydatkowych średnia różnica pomiędzy prognozą a wykonaniem w
okresie 2016–22 wyniosła 1,4% PKB; wykluczając lata kryzysowe, tj. w okresie
2016–19 różnica ta wyniosła 1,1% PKB.
W obecnym Programie przyjęto bardziej konserwatywne założenie tzn.
wyeliminowano wpływ lat kryzysowych na skalę oszczędności. Opieranie prognoz
deficytu na tzw. przewidywanym wykonaniu wydatków jest standardowo stosowane
prze instytucje międzynarodowe, w tym przez Komisję Europejską. Przyjęcie w APK
takiego podejścia powinno przyczynić się do zmniejszenia błędu prognozy oraz
zwiększenia porównywalności tej prognozy z prognozą KE.
Biorąc pod uwagę przekraczający 3% PKB deficyt nominalny prognozowany na
rok 2023, scenariusz fiskalny na kolejne lata został opracowany przy założeniu
poprawy wyniku strukturalnego średnio o 0,5 pkt. proc. PKB rocznie w okresie
2024-26, czyli zgodnie z unijnymi regułami budżetowymi, które będą ponownie
obowiązywać w UE po wygaśnięciu tzw. ogólnej klauzuli wyjścia.
Deficyt nominalny w 2024 r., zakładając wygaszenie działań osłonowych
związanych z kryzysem energetycznym oraz uwzględniając w zaprezentowanym
scenariuszu historyczny poziom niewykonania wydatków sektora, zakłada się
redukcję deficytu do poziomu bliskiego wartości referencyjnej 3% PKB (3,4%
PKB). W kolejnych latach, przy założeniu podjęcia dalszych działań w wysokości
0,5 pkt. proc. spadłby poniżej progu 3% PKB. Przekroczenie przez deficyt progu
3% PKB w 2024 r wynikałoby przy tym wyłącznie z podwyższonych wydatków
obronnych.
Scenariusz makro-fiskalny zakłada, że w 2023 roku wydatki sektora
instytucji rządowych i samorządowych ukształtują się na poziomie 46,6% PKB, zaś
w kolejnych latach wydatki sektora będą spadać, aby w 2026 r. wynieść 43,8%
PKB.
W 2023 r. kontynuowana będzie stopniowa odbudowa inwestycji sektora
instytucji rządowych i samorządowych. Ich poziom wzrośnie do ok. 4,2% PKB i
utrzyma się średnio na poziomie 4,2-4,3% PKB w latach 2024–26.
Dochody sektora instytucji rządowych i samorządowych w latach 2023-26
spadną o około 1 pkt proc., tj. z 41,8% do 40,8% PKB, głównie ze względu na
występowanie tylko w 2023 roku odpisów elektrycznych i gazowych.
Wstępny szacunek za 2022 rok wskazuje na ustabilizowanie się luki VAT na
bardzo niskim poziomie.
Luka VAT pozostanie na bardzo niskim poziomie. Według wstępnych szacunków
Ministerstwa Finansów, w 2022 roku luka VAT wynosiła ok. 4,9% potencjalnych
wpływów i zwiększyła się o 1,8 pkt. proc. w porównaniu do przeliczonej luki VAT
na 2021 r. (3,1%). Polska lokuje się w czołówce krajów z najniższymi odczytami
luki VAT na podstawie dostępnych danych.
Scenariusz makro-fiskalny zakłada, że w latach 2023-26 dług sektora
wzrośnie z 50,5% PKB do 55,4% PKB. Prognozowany wzrost długu mimo spadku
deficytu wynikać będzie głównie z prefinansowania zakupów sprzętu militarnego,
które Polska znacząco zwiększyła w obliczu rosyjskiej agresji na Ukrainę.
Z uwagi na dobrą pozycję wyjściową w poziomie długu w % PKB istnieje małe
prawdopodobieństwo wzrostu ryzyka dla stabilności finansów publicznych w
perspektywie Programu zgodnie ze wskaźnikami używanymi przez KE.
Program nie uwzględnia
wymogów wynikających ze stabilizującej reguły wydatkowej (SRW). SRW stanowi
implementację reguł UE, jednak w obecnym kształcie implikuje ona znacznie
głębszą, skokową konsolidację niż ta, która jest wymagana w regułach unijnych,
czego konsekwencją byłoby zagrożenie dla stabilności makroekonomicznej. Z tego
względu oraz mając na uwadze dyskusję o nowych regułach w UE, konieczne będzie
od 2024 r. dostosowanie SRW.
Polska od lat postuluje specjalnie traktowanie wydatków obronnych w
regułach UE. Wojna w Ukrainie potwierdziła słuszność tego postulatu i nabrał on
jeszcze większego znaczenia. Rozbudowa potencjału obronnego wymaga, szczególnie
w przypadku Polski jako kraju przyfrontowego, nakładów na cele obronne.
Jednocześnie na szczeblu unijnym podkreśla się, że wzmocnienie potencjału
obronnego jest wspólnym celem oraz stanowi jeden z priorytetów zarówno na
poziomie państw członkowskich, jak i całej UE. UE dostrzega, że potrzeba
odbudowy zdolności obronnych państw członkowskich będzie wymagała utrzymania
wysokiego poziomu inwestycji w nadchodzących latach (komunikat Komisji
Europejskiej z 9 listopada 2022 r. w sprawie kierunków reformy ram zarządzania
gospodarczego UE, konkluzje Rady ECOFIN z 14 marca br.). W obecnych regułach UE
wydatki państw UE, które wzmacniają międzynarodową solidarność i pomagają
osiągnąć cele polityczne Unii, są traktowane jako czynnik łagodzący ocenę
finansów publicznych i uwzględniane przez Komisję Europejską oraz Radę Ecofin
przy otwieraniu procedury nadmiernego deficytu.
