Artykuł 101 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej („TFUE”) zasadniczo zakazuje ograniczających konkurencję porozumień między przedsiębiorstwami, przykładowo porozumień między konkurentami, które prowadzą do wyższych cen lub ograniczeń ilościowych. Jednakże art. 210a rozporządzenia 1308/2013 o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych („rozporządzenie o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych”) wyłącza z tego zakazu niektóre porozumienia ograniczające w sektorze rolnym, jeżeli są one niezbędne do osiągnięcia norm zrównoważonego rozwoju.

Projekt wytycznych wyjaśnia, w jaki sposób podmioty działające w sektorze rolno-spożywczym mogą przygotować wspólne inicjatywy na rzecz zrównoważonego rozwoju zgodnie z art. 210a.

Projekt wytycznych obejmuje w szczególności następujące kwestie:

• Definicja zakresu wyłączenia. Wyłączenie dotyczy jedynie porozumień zawieranych przez producentów rolnych między sobą lub z innymi podmiotami w łańcuchu rolno-spożywczym, takimi jak przedsiębiorstwa dostarczające środki do produkcji, dystrybucji, transportu lub pakowania produktu. Porozumienia zawierane wyłącznie między podmiotami w łańcuchu dostaw produktów rolno-spożywczych bez udziału producentów rolnych nie mogą korzystać z wyłączenia, nawet jeżeli porozumienie dotyczy produktu rolnego.
• Definicja kwalifikujących się celów zrównoważonego rozwoju. W wytycznych doprecyzowano zakres celów zrównoważonego rozwoju, które można realizować w ramach porozumień. Cele te określono w art. 210a rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych i można je podzielić na trzy kategorie: (i) ochrona środowiska; (ii) ograniczenie stosowania pestycydów i oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe; oraz (iii) zdrowie i dobrostan zwierząt. Przykładowo w wytycznych doprecyzowano, że cel ochrony środowiska obejmuje porozumienia mające na celu ochronę gleby i poprawę jej odporności na erozję, aby zwiększyć jej różnorodność biologiczną lub poprawić jej skład.
• Określenie wymogów dotyczących norm zrównoważonego rozwoju. Aby skorzystać z wyłączenia, strony muszą uzgodnić przyjęcie normy zrównoważonego rozwoju, która będzie wyższa niż norma obowiązująca na mocy prawa unijnego lub krajowego. W wytycznych nie określono wprawdzie minimalnego poziomu ulepszenia, który strony muszą osiągnąć w porównaniu z obowiązującymi normami, wyjaśniono w nich jednak, że w ocenie niezbędności tego ulepszenia będzie musiał być uwzględniony poziom ograniczeń. Doprecyzowano również, że w przypadku braku obowiązującej normy porozumienie dotyczące zrównoważonego rozwoju, która zakłada określoną normę, może nadal wchodzić w zakres wyłączenia, pod warunkiem że realizowany jest jeden z celów zrównoważonego rozwoju określonych w art. 210a.  
• Test umożliwiający zidentyfikowanie niezbędnych ograniczeń konkurencji. Strony porozumienia dotyczącego zrównoważonego rozwoju muszą ocenić, czy ograniczenia konkurencji wynikające z porozumienia są niezbędne do osiągnięcia normy zrównoważonego rozwoju. Ocena taka obejmuje cztery elementy: (i) określenie przeszkód, które uniemożliwiłyby stronom samodzielne osiągnięcie normy zrównoważonego rozwoju, oraz wyjaśnienie, dlaczego współpraca jest konieczna; (ii) określenie odpowiedniego rodzaju porozumienia (np. porozumienie dotyczące cen lub ilości); (iii) określenie niezbędnych ograniczeń konkurencji (np. porozumienie dotyczące cen może określać cenę hurtową, cenę minimalną lub premię cenową); oraz (iv) określenie odpowiedniego poziomu (np. wysokość ceny) i czasu trwania ograniczeń. W ramach testu strony muszą wybrać wariant, który najmniej ogranicza konkurencję.
• Określenie zakresu interwencji ex post. W wytycznych sprecyzowano, że Komisja i krajowe organy ochrony konkurencji mają prawo do wstrzymania porozumień dotyczących zrównoważonego rozwoju lub zażądania wprowadzenia do nich zmian, jeżeli jest to konieczne, aby zapobiec wykluczeniu konkurencji lub jeżeli uznane zostanie, że zagrożone są cele wspólnej polityki rolnej określone w art. 39 TFUE.

Co dalej?

Po zebraniu uwag na temat projektu wytycznych od zainteresowanych stron, Komisja przeanalizuje je uważnie i wprowadzi na ich podstawie niezbędne zmiany. Celem jest przyjęcie wytycznych do 8 grudnia 2023 r.

Ponadto Komisja planuje zorganizować warsztaty z udziałem uczestników konsultacji publicznych w czerwcu 2023 r. w celu dalszego omówienia projektu tekstu i nierozstrzygniętych kwestii.  

Kontekst

W ramach reformy wspólnej polityki rolnej w latach 2023–2027 Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej przyjęły w 2021 r. nowe wyłączenie z reguł konkurencji dotyczące produktów rolnych.

Nowe wyłączenie zawarto w rozporządzeniu 2021/2117 zmieniającym art. 210a rozporządzenia o wspólnej organizacji rynków produktów rolnych. Przepis ten zezwala na zawieranie porozumień mających na celu osiągnięcie szeregu celów w zakresie zrównoważonego rozwoju przez stosowanie norm wyższych niż te, które są obowiązkowe na mocy prawa unijnego lub krajowego, pod warunkiem że wszelkie ograniczenia konkurencji wynikające z takich porozumień są niezbędne do osiągnięcia tych celów.

Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej zwróciły się do Komisji Europejskiej o wydanie wytycznych dotyczących stosowania tego wyłączenia.

28 lutego 2022 r. Komisja opublikowała zaproszenie do zgłaszania uwag oraz konsultacje publiczne, w których zwróciła się do zainteresowanych stron o podzielenie się doświadczeniem w dziedzinie porozumień, których celem jest osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju w łańcuchu dostaw rolno-spożywczych. Komisja opublikowała odpowiedzi na te konsultacje w maju 2022 r.

Więcej informacji

Więcej informacji można znaleźć na stronie internetowej DG ds. Konkurencji.