Najważniejsze założenia specustawy w zakresie legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców są następujące:

• automatyczne prawo pobytu w Polsce do 24 sierpnia 2023 r. dla obywateli Ukrainy i ich małżonków, którzy wjechali do Polski w związku z wojną – bez dopełniania dodatkowych formalności;
• obywatele Ukrainy legalnie przebywający w Polsce mogą pracować na uproszczonych warunkach (również, jeśli przybyli do Polski przed wojną tj. przed 24 lutego) – na podstawie zgłoszenia do PUP o podjęciu pracy, złożonego w terminie 14 dni od podjęcia pracy; Pracodawca  będzie musiał  powiadomić – za pośrednictwem praca.gov.pl – właściwy urząd pracy o powierzeniu pracy cudzoziemcowi.
• obowiązek rejestracji w urzędzie gminy przez obywateli Ukrainy, których wjazd nie został zarejestrowany przez Straż Graniczną w momencie przekraczania polskiej granicy – rejestracja będzie niezbędna w praktyce do skorzystania z uprawnień wprowadzonych specustawą i rozpocznie się 16 marca 2022 r.;
• przedłużenie legalnego pobytu obywateli Ukrainy mieszkających w Polsce, których prawo pobytu wygasło 24 lutego 2022 r. lub później, na okres do 31 grudnia 2022 r. lub na okres 18 miesięcy (w zależności od podstawy pobytu);
• możliwość ubiegania się o zezwolenie na pobyt czasowy na uproszczonych zasadach na okres 3 lat, jeśli Ukrainiec, który przybył do Polski w związku z wojną, chce pozostać w Polsce na dłużej.

Osoby kwalifikujące się do ochrony czasowej na mocy prawa UE, ale nie objęte polską specustawą, mają prawo do 12 miesięcy pobytu w Polsce i prawo do pracy. Osoby te będą mogły uzyskać zaświadczenie potwierdzające ich status, ale nie otrzymają polskich dokumentów tożsamości.

Istotne pozostaje, iż specustawa nie obejmuje m.in.:

• większości obywateli innych państw niż Ukraina (z wyłączeniem małżonków i najbliższej rodziny posiadaczy Kart Polaka);
• osób, które uciekały z Ukrainy tranzytem przez inne państwa (tj. osoby, które nie wjechały do Polski bezpośrednio z Ukrainy);
• osób, które wyjechały z Polski na okres powyżej 1 miesiąca.