Komisja zwraca uwagę na fakt, że gospodarka europejska przechodzi bezprecedensowe przemiany w kontekście poważnych niepewności związanych z globalnymi perspektywami w zakresie bezpieczeństwa. Komunikat potwierdza, że zmiany te jeszcze bardziej wymagają ścisłej współpracy z naszymi międzynarodowymi partnerami i wzmocnienia naszego długoterminowego programu zrównoważonego wzrostu gospodarczego.

Komunikat ma posłużyć jako materiał do dyskusji na temat europejskiego modelu wzrostu gospodarczego, które odbędą się na nieformalnym posiedzeniu Rady Europejskiej w przyszłym tygodniu. W komunikacie określono kluczowe inwestycje i reformy, które są niezbędne do osiągnięcia naszych wspólnych celów, oraz podkreślono znaczenie skoordynowanych działań wszystkich podmiotów, w tym UE, państw członkowskich i sektora prywatnego.

Inwestycje i reformy u podstaw europejskiego modelu wzrostu

Istnieje powszechna zgoda co do priorytetów europejskiego modelu wzrostu gospodarczego. Należą do nich zielona i cyfrowa transformacja, potrzeba zwiększenia odporności gospodarczej i społecznej Unii, a także nasza gotowość na wstrząsy. Transformacja naszej gospodarki jest niezbędna, aby zapewnić Europejczykom dobrobyt, zwłaszcza w obecnej niestabilnej sytuacji geopolitycznej i w obliczu coraz większych wyzwań globalnych. Jeśli chcemy wspierać pokój i stabilność, musimy przyspieszyć nasz program reform i zacieśnić współpracę z naszymi partnerami międzynarodowymi nad wspólnymi wyzwaniami. Jednolity rynek, główne źródło unijnej odporności i nasz najcenniejszy atut gospodarczy, będzie miał zasadnicze znaczenie w realizacji tych celów.

Transformacja gospodarki europejskiej opiera się na dwóch równie ważnych filarach: na inwestycjach i reformach. Inwestycje są nieodzowne dla trwałego i zrównoważonego wzrostu gospodarczego oraz są warunkiem wstępnym przyspieszenia tempa zielonej i cyfrowej transformacji. Inwestycjom muszą również towarzyszyć reformy, które zapewnią dostosowanie wszystkich przepisów UE do najważniejszych celów oraz stworzą odpowiednie ramy społeczne i gospodarcze i zachęty do realizacji tych celów dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.

W kierunku zielonej, cyfrowej i odpornej gospodarki

Dzięki zielonej transformacji Europa ma szansę podążyć nową ścieżką trwałego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu. Zielona transformacja ma pomóc nie tylko w walce ze zmianą klimatu, ale również obniżyć rachunki za energię i zmniejszyć zależność od importu paliw kopalnych, co zwiększy bezpieczeństwo energetyczne i bezpieczeństwo zasobów w Unii. Aby zrealizować cele Europejskiego Zielonego Ładu, UE musi zwiększyć roczne inwestycje o około 520 mld euro rocznie w nadchodzącym dziesięcioleciu w porównaniu z poprzednim. 390 mld euro rocznie z tych dodatkowych inwestycji rocznie powinno przyczyniać się do dekarbonizacji gospodarki, zwłaszcza w sektorze energetycznym, a 130 mld euro rocznie powinno służyć innym celom środowiskowym. Aby zielona transformacja powiodła się, należy stawiać ludzi na pierwszym miejscu i dbać o osoby najbardziej dotknięte jej skutkami. Centralnym elementem polityk Komisji w ramach Europejskiego Zielonego Ładu, w tym pakietu „Gotowi na 55”, jest zatem sprawiedliwość.

Pandemia koronawirusa przyspieszyła transformację cyfrową naszych społeczeństw i uwypukliła znaczenie technologii cyfrowych dla przyszłego wzrostu gospodarczego Europy. Zaproponowany przez Komisję cyfrowy kompas wskazuje cele cyfrowe Unii na 2030 r. Aby osiągnąć te ambitne cele, UE musi przyspieszyć inwestycje w kluczowe technologie cyfrowe, w tym cyberbezpieczeństwo, przetwarzanie w chmurze, sztuczną inteligencję, przestrzenie danych, łańcuch bloków, obliczenia kwantowe oraz półprzewodniki, a także w odpowiednie umiejętności. Z szacunków z 2020 r. wynika, że aby wspierać transformację cyfrową, potrzebne są dodatkowe inwestycje w wysokości około 125 mld euro rocznie. Sprawiedliwa transformacja cyfrowa ma swój potencjał i może poprawić innowacyjność i wydajność gospodarki UE oraz zaoferować nowe możliwości obywatelom i przedsiębiorstwom. Transformacja cyfrowa pomoże również w osiągnięciu celów ekologicznych, przynosząc efekty synergiczne w wielu obszarach inteligentnej gospodarki o obiegu zamkniętym.

Jednocześnie Unia musi uwzględnić czynniki ryzyka i niepewności, zwłaszcza w kontekście obecnie niestabilnej sytuacji geopolitycznej. Mimo że większość przedsiębiorstw i podmiotów łańcucha dostaw wykazała się dużą odpornością i zdolnościami dostosowawczymi podczas pandemii, kryzys i późniejsza odbudowa ujawniły szereg słabych punktów w różnych obszarach. Należą do nich wąskie gardła w logistyce i łańcuchu dostaw, niedobory siły roboczej i umiejętności, zagrożenia dla cyberbezpieczeństwa oraz kwestie bezpieczeństwa dostaw w kluczowych sektorach gospodarki, jak ma to obecnie miejsce w sektorze energetycznym. Aby jeszcze bardziej poprawić przewagę technologiczną Europy i wesprzeć bazę przemysłową, UE będzie również musiała zwiększyć inwestycje w europejski przemysł obronny i kosmiczny oraz nadal wzmacniać zdolności w zakresie zarządzania ryzykiem i reagowania kryzysowego na przyszłe wstrząsy lub pandemie. 

Koordynacja działań na wszystkich szczeblach

W komunikacie podkreśla się, że warunkiem, aby inwestycje i reformy w pełni przyczyniały się do osiągnięcia celów priorytetowych UE, jest zapewnienie skoordynowanych działań wszystkich podmiotów: organów publicznych na szczeblu europejskim, krajowym i regionalnym, a także sektora prywatnego. Podejmowane działania będą się w ten sposób wzajemnie uzupełniać, zapobiegając rozbieżnościom między państwami członkowskimi i wzmacniając tym samym jednolity rynek.

Inwestycje niezbędne do realizacji dwojakiej transformacji i zwiększenia odporności będą musiały pochodzić przede wszystkim z sektora prywatnego. UE i organy krajowe powinny zapewnić korzystne otoczenie biznesowe, które przyciąga inwestycje. Można to osiągnąć przez wzmocnienie jednolitego rynku, ukończenie budowy unii bankowej i szybkie postępy w zakresie unii rynków kapitałowych. Inne przekrojowe obszary polityki, takie jak polityka podatkowa, handlowa i polityka konkurencji, powinny nadal wspierać sprzyjające otoczenie biznesowe w Unii i pomóc w przyciąganiu inwestycji i skutecznej realizacji priorytetów politycznych UE.

Mimo że fundusze prywatne będą stanowić znaczną część inwestycji, konieczna może być również interwencja publiczna, na przykład przez ograniczenie ryzyka innowacyjnych projektów albo korektę niedoskonałości rynku. Wsparcie publiczne na szczeblu krajowym i unijnym powinno być dobrze nakierunkowane i w założeniu przyciągać inwestycje prywatne. Inwestycje UE mają również ważny efekt sygnalizacyjny. Budżet UE i instrument NextGenerationEU, dysponujące łącznie kwotą ponad 2 bln euro, to ważny potencjał finansowy wspierający długoterminowy wzrost gospodarczy. Dzięki dyskusjom na temat planów krajowych, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności odegrał zasadniczą rolę w zdefiniowaniu unijnych i krajowych priorytetów w zakresie reform i inwestycji wokół wspólnych celów. W szczególności rozporządzenie w sprawie Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności zobowiązuje każde państwo członkowskie do przeznaczenia na cele klimatyczne co najmniej 37 proc. łącznej alokacji w ramach krajowego planu odbudowy i zwiększania odporności, a 20 proc. – na cele związane z cyfryzacją. Jednak takie inwestycje i reformy na szczeblu krajowym i unijnym będą musiały być kontynuowane z biegiem czasu, aby możliwe było osiągnięcie naszych celów.

Inwestycje publiczne i reformy mogą pozytywnie wpłynąć na długookresową zdolność do obsługi długu, o ile są to inwestycje i reformy wysokiej jakości, wspierające wzrost gospodarczy. Skuteczne strategie redukcji zadłużenia powinny koncentrować się na konsolidacji budżetowej, jakości i strukturze finansów publicznych oraz na wspieraniu wzrostu gospodarczego. Realizowany na bieżąco przegląd europejskich ram zarządzania gospodarczego stanowi okazję do poprawy skuteczności unijnych reguł fiskalnych oraz do upewnienia się, że odgrywają one odpowiednią rolę w zachęcaniu państw członkowskich do prowadzenia polityki inwestycyjnej i reform zgodnie z naszymi wspólnymi priorytetami, przy jednoczesnej ochronie zdrowych finansów publicznych. W tym kontekście ważne będzie zapewnienie spójności między nadzorem budżetowym a koordynacją polityki gospodarczej oraz odpowiednie dostosowanie polityki inwestycyjnej i reform w państwach członkowskich, a także celów krajowych i unijnych.

Sprawiedliwa i sprzyjająca włączeniu społecznemu transformacja gospodarcza

Transformacja gospodarki europejskiej odniesie sukces tylko wtedy, gdy będzie sprawiedliwa i sprzyjająca włączeniu społecznemu, a każdy obywatel będzie mógł czerpać korzyści z zielonej i cyfrowej transformacji. Wpływ cyfryzacji i dekarbonizacji na dobrobyt będzie prawdopodobnie nierównomiernie rozłożony, jeśli nie zostaną wprowadzone dodatkowe środki. Realokacja siły roboczej w obrębie sektorów i między sektorami będzie wymagała reform i inwestycji na dużą skalę w przekwalifikowanie i podnoszenie kwalifikacji. Aby skutecznie stawić czoła stojącym przed nami wyzwaniom społecznym i spójnościowym, potrzebna będzie zdecydowana reakcja polityczna na wszystkich szczeblach.

W związku z tym europejski model wzrostu musi uwzględniać silny wymiar społeczny, który kładzie nacisk na pracę i umiejętności na miarę przyszłości i wyznacza drogę ku sprawiedliwej i sprzyjającej włączeniu społecznemu transformacji. Na szczeblu UE spójne ramy działań wyznacza Europejski filar praw socjalnych i związany z nim plan działania. Budżet UE i instrument NextGenerationEU będą nadal zapewniać wsparcie w zmniejszaniu dysproporcji regionalnych i społecznych, zwłaszcza przez politykę spójności, mechanizm sprawiedliwej transformacji, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz – w przyszłości – przez proponowany Społeczny Fundusz Klimatyczny.

Osiągnięcie naszych wspólnych celów wymaga długoterminowej wizji i skoordynowanego podejścia. Wyznaczone przez nas ambitne cele w zakresie ochrony środowiska, cyfryzacji i odporności można osiągnąć jedynie poprzez ciągłe działania angażujące wszystkie podmioty na szczeblu europejskim, krajowym i w sektorze prywatnym. Wspólnym celem musi być budowanie sprawiedliwej i sprzyjającej włączeniu społecznemu przyszłości dla wszystkich Europejczyków.

Więcej informacji>>