Głównym celem opublikowanego 20.12.2019 przez Ministerstwo Zdrowia projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z promocją prozdrowotnych wyborów konsumentów jest –, zdaniem przedsiębiorców –, wyłącznie uzyskanie dodatkowych, kosztem konsumentów i firm, środków do budżetu. Kosztem szczególnie małych i średnich przedsiębiorstw, które stanowią prawie 70% rynku napojów w Polsce.

O typowo fiskalnym celu nowego podatku świadczą zapisy ustawy, zgodnie z którymi przedsiębiorcy, którzy zainwestowali w zmianę składu napoju w celu obniżenia jego kaloryczności, będą z tego tytułu ukarani większym podatkiem niż ci, którzy takich zmian nie dokonali. Propozycje Ministerstwa Zdrowia pokazują, że obniżanie kaloryczności napojów, inwestycje w nowe kategorie napojów, takie jak chociażby napoje roślinne, mleczne, napoje na bazie naturalnych składników, w tym soków, nie mają w Polsce żadnego sensu, bo będzie trzeba za nie płacić taki sam lub nawet większy podatek, niż za produkty słodzone cukrem.

Na uwagę zasługuje fakt, że branża napojowa reprezentowana w Polskiej Federacji Producentów Żywności podpisała w październiku 2019 roku zobowiązanie, zgodnie z którym do 2021 roku doprowadzi do zmniejszenia kaloryczności napojów poprzez zmiany w składzie oraz wprowadzanie nowych grup produktów. Proponowane przez Ministerstwo Zdrowia podatki piętnują jednak  i dezawuują podjęte przez branżę napojową działania na rzecz redukcji spożycia cukru.

Przedstawiona powyżej sytuacja pozwala na stwierdzenie, że w ministerialnej propozycji nie chodzi o zdrowie Polaków, a jedynie o objęcie podatkiem maksymalnie szerokiej liczby produktów spożywczych, bez możliwości przeprowadzenia jakichkolwiek działań reformulacyjnych obniżających kaloryczność produktów. To w efekcie wyłącznie mechanizm zniechęcania producentów do wprowadzania na rynek nowych, mniej kalorycznych produktów.

Opodatkowanie niskokalorycznych substancji słodzących stoi również w sprzeczności z najnowszymi badaniami, potwierdzającymi ich bezpieczeństwo, a także ze stanowiskiem Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością, narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego – Państwowego Zakładu Higieny oraz Instytutu Żywności i Żywienia, które uznają stosowanie tych substancji w dozwolonych ilościach za bezpieczne dla zdrowia. Dodatkowo wyżej wymienione instytucje wskazują, że spożywanie produktów spożywczych, których wartość energetyczna została obniżona dzięki zastosowaniu niskokalorycznych substancji może być jednym z elementem profilaktyki nadwagi, otyłości i cukrzycy typu 2 (źródło: https://www.termedia.pl/Stanowisko-Polskiego-Towarzystwa-Badan-nad-Otyloscia-Narodowego-Instytutu-Zdrowia-Publicznego-Panstwowego-Zakladu-Higieny-Instytutu-Zywnosci-i-Zywienia-im-prof-dra-med-Aleksandra-Szczygla-w-sprawie-st,72,37687,0,1.html)

Planowany przez Ministerstwo Zdrowia nowy podatek niewątpliwie spowoduje kolejną falę wzrostu cen produktów żywnościowych, a co za tym idzie, również inflacji. Według najnowszego Ogólnopolskiego badania sondażowego Omnibus, zrealizowanego przez IPSOS w październiku 2019 r. na reprezentatywnej próbie ludności:

Badania potwierdzają zaobserwowany w innych krajach (np. w Wielkiej Brytanii), w których wprowadzono tego typu podatek (np. w Wielkiej Brytanii), efekt substytucji. Powoduje on, że mimo wprowadzenia podatku na daną kategorię nie następuje żaden znaczący spadek konsumpcji cukru. Konsumenci wybierają bowiem produkty będące tańszymi, ale gorszej jakości zastępnikami lub produktami z innych kategorii zawierających cukier. Polskie przytaczane powyżej badania całkowicie potwierdzają, że w Polsce wystąpi taki sam efekt.

Podatek cukrowy będzie miał również niekorzystny wpływ na kondycję polskiego sektora produkcji cukru, w tym głównie krajowych producentów cukru, a co za tym idzie - również na polskich rolników - producentów buraka cukrowego. Ewentualny podatek pogorszy i tak ciężkie po uwolnieniu kwot cukrowych warunki funkcjonowania branży cukrowniczej w Polsce. Wzrost kosztów produkcji związany z podatkiem oraz brak akceptacji konsumentów dla wzrostu cen żywności wymusi na odbiorcach cukru poszukiwanie tańszego surowca za granicą i spadek popytu na surowiec krajowy. Dodatkowym negatywnym impulsem będzie presja cenowa ze strony dużych dystrybutorów detalicznych, co szczególnie uderzy w małych i średnich polskich przedsiębiorców, stanowiących 70% rynku napojów w Polsce.

W branży przetwórczej, w kontekście obserwowanego szybkiego pogarszania się warunków finansowych funkcjonowania producentów żywności w Polsce spowodowanego gwałtownym wzrostem kosztów produkcji, w tym kosztów nośników energii i płacy, jakiekolwiek nowe dodatkowe obciążenia fiskalne będą działaniem, które z jednej strony uderzy w konkurencyjność polskich przedsiębiorstw (szczególnie małych i średnich), a z drugiej - będzie kolejnym silnym impulsem inflacyjnym dla cen żywności w Polsce.

W tym kontekście za budzący szczególne wątpliwości należy uznać również planowany termin wprowadzenia nowego podatku, tj. już od 1 kwietnia 2020 r. Termin ten stoi w sprzeczności z zasadami zawartymi w promowanej przez polski rząd Konstytucji dla Biznesu, gdyż tak krótki termin wejścia w życie nie daje żadnych szans przedsiębiorcom na jakiekolwiek przystosowanie się do dodatkowych, tak znaczących, obciążeń. Spowoduje to poważne problemy dla całej branży, szczególnie dla małych i średnich przedsiębiorstw. Celem Konstytucji dla Biznesu było między innymi zagwarantowanie przedsiębiorcom, że tego typu praktyki nie będą stosowane, gdyż powodują wysoką niestabilność prawa i zwiększają ryzyko działalności gospodarczej.

Branża napojowa deklaruje gotowość do merytorycznej dyskusji z Ministerstwem Zdrowia na temat możliwych działań mających na celu wypracowanie innych niż fiskalne rozwiązań dotyczących promowania zbilansowanej diety. Deklaruje szerokie wsparcie dla tego typu pozafiskalnych działań, które zgodnie ze wskazaniami większości ekspertów powinny opierać się na szeroko pojętej edukacji dot. zdrowego stylu życia, a nie na nieskutecznych - jak pokazują analizy - rozwiązaniach fiskalnych.

Kontakt:
Andrzej Gantner – Wiceprezes Zarządu, Dyrektor Generalny PFPŻ ZP
mail: biuro@pfpz.pl
tel. 22 8307055