Dlatego wyroby i materiały opakowaniowe przeznaczone do kontaktu z artykułami spożywczymi - podobnie jak żywność - podlegają urzędowej kontroli oraz objęte są systemem wczesnego ostrzegania RASFF[1]. Dzięki temu systemowi organy kontroli sanitarnej posiadają szybki dostęp do informacji o produktach stanowiących zagrożenie dla zdrowia konsumentów. Nadzór w postaci urzędowej kontroli oraz systemu powiadomień pozwala zapewnić materiałom opakowaniowym wprowadzanym na rynek odpowiednią jakość zdrowotną. W tym artykule skoncentrujemy się na badaniach migracji globalnej, które są jednym z kryteriów oceny bezpieczeństwa opakowań. Podstawą badań migracji globalnej jest założenie, że próbki materiału lub wyrobu wchodzą w interakcję z płynem modelowym imitującym środek spożywczy w czasie i temperaturze odpowiadającej rzeczywistym warunkom użytkowania. Do weryfikacji zgodności materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością z wymaganiami stosuje się płyny modelowe imitujące żywność, gdyż z reguły nie jest możliwe zastosowanie konkretnego produktu spożywczego, z którym dany materiał będzie się stykał. Klasyfikacja płynów modelowych została przeprowadzona na podstawie podobieństwa do jednego lub więcej rodzajów żywności. Wykaz stosowanych płynów modelowych podano w tabeli 1[2]. Rozporządzeniem (UE) nr 10/2011 dopuszcza również stosowanie zamienników płynów modelowych[3], dlatego powszechnie olej roślinny zastępuje się np. izooktanem, 95% etanolem. Odpowiedni płyn modelowy dobierany jest na podstawie wymagań zawartych w rozporządzeniu Rozporządzeniem (UE) nr 10/2011, w zależności od przeznaczenia badanego wyrobu. Krótkie przyporządkowanie płynów modelowych do rodzajów żywności podano w  tabelach 2[4] i 3[5].

Tabela 1 Wykaz płynów modelowych imitujących żywność

cd. Tabeli 1

Tabela 2 Przyporządkowanie płynów modelowych imitujących do rodzajów żywność

Tabela 3 Przyporządkowanie płynów modelowych imitujących żywność do różnych rodzajów żywności

Indywidualne przyporządkowanie płynów modelowych do kategorii żywności określa tabela 2 załącznika III Rozporządzenia (UE) nr 10/2011[6].

W laboratorium J.S. Hamilton Poland S. A przeprowadza się badania z użyciem wodnych płynów modelowych oraz zamienników płynów modelowych imitujących tłuszcze. Firma  oferuje również akredytowane badanie migracji globalnej z wykorzystaniem poli(tlenek 2,6-difenylo-p-fenylenu), znanego też jako Tenax. Do końca 2013 roku zostanie także wprowadzone badanie migracji globalnej do oliwy z oliwek, które w tej chwili jest wykonywane przez podwykonawców firmy J.S. Hamilton Poland S. A.

 Procedura badań przy użyciu płynów modelowych polega na przygotowaniu próbek do badań zgodnie z założeniami odpowiedniej techniki, poddaniu badanego wyrobu działaniu odpowiedniego płynu modelowego w zdefiniowanych warunkach czasu i temperatury oraz oznaczeniu substancji migrujących poprzez odparowanie do sucha zastosowanego płynu i oznaczeniu wagowym masy nielotnej pozostałości. W Pracowni Badań Produktów Nieżywnościowych rutynowo bada się migrację globalną z wykorzystaniem czterech metod, tj. przez całkowite zanurzenie, metodą komorową, z zastosowaniem torebki i przez napełnienie wyrobu.

Metoda badania przez całkowite zanurzenie[7] jest stosowana dla tworzyw sztucznych w postaci folii i płyt, może być także stosowana do wyrobów czy pojemników, z których można wyciąć badane próbki o odpowiednich wymiarach. Metoda ta może być stosowana dla wyrobów, w których obydwie strony są takie same, gdyż jest to badanie w kontakcie dwustronnym. Badanie tą metodą jest bardziej ostrym badaniem niż badanie przy zastosowaniu torebki lub komory czy przez napełnienie wyrobu, tak więc badanie powtarza się metodą z zastosowaniem kontaktu jednostronnego, gdy w badaniach przez całkowite zanurzenie limit migracji globalnej zostanie przekroczony[8].

Badanie jednostronne opakowań realizowane jest m. in. przy użyciu komory pomiarowej. Jest to metoda odpowiednia do badania tworzyw sztucznych w postaci folii i płyt, a zwłaszcza do materiałów zawierających więcej niż jedną warstwę. Technika ta stosowana jest również dla materiałów, które charakteryzują się różną migracją, i które powinny być badane z płynami modelowymi w kontakcie tylko z powierzchnią, która jest przewidziana do kontaktu z produktami spożywczymi[9]. Ze względu na łatwość zachowania powtarzalnej geometrii próbek, metoda ta jest korzystna dla próbek, które można pobrać z płaskiej powierzchni, np. z arkuszy. W laboratorium J.S. Hamilton Poland S. A wykorzystuje się komorę pomiarową przedstawioną na fotografii nr 2.

Fot. 2 Komora pomiarowa do badania migracji globalnej.

Metoda badań z zastosowaniem torebki (fot.3) jest również badaniem w kontakcie jednostronnym. Wykorzystuje się ją dla tworzyw sztucznych w postaci folii które są łączone w wyniku działania temperatury lub docisku. Szczególnie wykorzystuje się ją do materiałów składających się z więcej niż jednej warstwy, badanych z płynami modelowymi w kontakcie tylko z tą powierzchnią, która jest przewidziana do kontaktu z produktami spożywczymi[10]. Standardowo w laboratorium wykonuje się torebki o wymiarach 1 dm x 1 dm, czyli o powierzchni kontaktu z płynem modelowym 2 dm².

Fot. 3 Torebki do badania migracji globalnej wykonane z badanego wyrobu umieszczone w statywie.

Migrację globalną z tworzyw sztucznych w postaci pojemników (np. butelki, kubki, itp.) oraz innych wyrobów, które mogą być napełniane, najlepiej jest oznaczać poprzez napełnienie wyrobów płynem modelowym[11].

Kontrola wyrobów opakowaniowych, poprzez wykonywanie między innymi badań takich jak badania migracji globalnej jest skutecznym narzędziem ograniczającym narażenie konsumentów na działanie substancji szkodliwych dla zdrowia. Dzięki odpowiednio dobranym warunkom badania jesteśmy w stanie odzwierciedlić stopień przenikania składników opakowania do żywności w rzeczywistym zastosowaniu tego opakowania. Wynik, który uzyskuje się w badaniu można porównać z dopuszczalnym limitem migracji (określonym przepisami unijnymi i krajowymi) i stwierdzić czy nie został przekroczony.

Zachęcamy Państwa do zapoznania się ze szczegółową ofertą laboratorium J.S. Hamilton Poland zamieszczoną na stronie www.hamilton.com.pl .

Wszelkie zapytania proszę kierować do:

Michał Pestka – Dyrektor Branży Badań Opakowań

e-mail: mpestka@hamilton.com.pl

tel. 661-601-612

Autor:                        

mgr inż. Agnieszka Kibitlewska

Kierownik Pracowni Badań

Produktów Nieżywnościowych