CEL KONTROLI

Celem kontroli było sprawdzenie jakości handlowej soków i nektarów, głównie: soku jabłkowego i soku z owoców cytrusowych oraz nektaru jabłkowego i nektaru z owoców cytrusowych, w zakresie zgodności z wymaganiami jakościowymi określonymi  w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 września 2003 roku   w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie jakości handlowej soków  i nektarów  oraz deklaracją producenta.

ZAKRES KONTROLI

Kontrolę przeprowadzono w 21 podmiotach gospodarczych, w tym w 3 przetwórniach skontrolowano produkty ekologiczne.

Kontrolą objęto:

w zakresie oceny organoleptycznej oraz oznaczania parametrów fizykochemicznych[1] – 42 partie, o łącznej objętości prawie 874 tys. l (z czego 6 partii produktów ekologicznych, o łącznej objętości około 6 tys. l), w tym:

32 partie soków, o łącznej objętości około 662 tys. l,

10 partii nektarów, o łącznej objętości około 212 tys. l,

w zakresie znakowania – 78 partii, o łącznej objętości prawie 956 tys. l (z czego 17 partii produktów ekologicznych, o łącznej objętości ponad 15 tys. l), w tym:

58 partii soków, o łącznej objętości około 607 tys. l,

20 partii nektarów, o łącznej objętości około 349 tys. l,

III. WYNIKI KONTROLI

ocena organoleptyczna i parametry fizykochemiczne

Nieprawidłowości w zakresie oceny organoleptycznej nie stwierdzono.

Nieprawidłowości w zakresie parametrów fizykochemicznych ujawniono w przypadku 3 partii (7% wszystkich skontrolowanych partii), o łącznej objętości ponad 47 tys. l (5% objętości partii skontrolowanych). Nieprawidłowości polegały na:

zawyżonym stosunku glukozy do fruktozy (sok jabłkowy),

Zawyżony stosunek glukozy do fruktozy może świadczyć o dosłodzeniu. Należy jednak zaznaczyć, że w tym przypadku fakt dosłodzenia produktu nie został potwierdzony, ponieważ nie stwierdzono niezgodności w zakresie innych parametrów fizykochemicznych, takich jak np. zawartość glukozy. Niemniej jednak parametr ten był niezgodny z deklaracją producenta. Proces technologiczny otrzymywania soku z soku zagęszczonego powinien być prowadzony tak, aby wszystkie parametry były zgodne  z deklaracją.

zawyżonej kwasowości ogólnej (nektar grejpfrutowy),

Wartość ww. parametru może świadczyć o nieprawidłowościach wynikających z jakości użytych regulatorów kwasowości, bądź zastosowania większej niż deklarowano ilości substancji dodatkowej.  


zawyżonym ekstrakcie refraktometrycznym (nektar jabłkowy).

Ujawniona nieprawidłowość może świadczyć o zawyżonej zawartości cukru w nektarze, wynikającej z nieprzestrzegania receptury produktu.

Na podstawie przeprowadzonych badań laboratoryjnych nie stwierdzono nieprawidłowości w przypadku kontrolowanych partii soków ekologicznych.

znakowanie

Wymagań dotyczących znakowania nie spełniało 58 partii (74% wszystkich skontrolowanych partii), o łącznej objętości prawie 593 tys. l (62% objętości partii skontrolowanych), w tym:

47 partii soków (81% skontrolowanych partii soków), o łącznej objętości około 513 tys. l (84% objętości skontrolowanych partii soków),

11 partii nektarów (55% skontrolowanych partii nektarów), o łącznej objętości około 80 tys. l (23% objętości skontrolowanych partii nektarów).

Wszystkie skontrolowane artykuły ekologicznych (tj. 17 partii produktów, o łącznej objętości ponad 15 tys. l),  wykazały nieprawidłowości w zakresie znakowania.

Nieprawidłowości w znakowaniu dotyczyły przede wszystkim:

podania niezgodnej z przepisami nazwy produktu, np. dla soku owocowego odtworzonego z zagęszczonego soku owocowego podano sok jabłkowy zamiast sok jabłkowy odtworzony z zagęszczonego soku jabłkowego; w przypadku soku owocowego nie określono nazwy użytego gatunku owocu,
sposobu oznakowania, który mógł wprowadzać konsumenta w błąd, w szczególności:

co do charakterystyki środka spożywczego, np. użycie określenia „świeży” w przypadku produktów poddanych pasteryzacji i mrożeniu; brak sposobu obróbki termicznej w przypadku soku owocowego bezpośredniego (tj. nie z koncentratu), pasteryzowanego co mogło sugerować, że produkt jest świeży; zastosowanie wyrażeń „tradycja”, „tradycyjny sok” mogących sugerować,   że produkt był wytwarzany metodami tradycyjnymi, co nie zostało udokumentowane przez producenta, 

co do składu środka spożywczego, np. umieszczenie w oznakowaniu wizerunku owoców nie będących składnikami środka spożywczego,

przez sugerowanie, że środek spożywczy posiada szczególne właściwości, jeżeli wszystkie podobne środki spożywcze posiadają takie właściwości, np. podanie informacji „nie barwiony chemicznie”, „nie rozcieńczony”, „nie klarowany”, „nie konserwowany chemicznie” lub „bez dodatku wody, cukru i konserwantów” oraz „gwarantujemy, że tak produkowany przez nas sok, tradycyjnie zwany moszczem nie zawiera dodatków wody, cukru ani żadnych konserwantów” dla soków owocowych, w przypadku których przepisy nie zezwalają na ich rozcieńczanie oraz dodawanie do tych produktów barwników i środków konserwujących; użycie określenia „czysty”; podanie informacji „smak 100% prawdziwych owoców” co może poddawać w wątpliwość jakość surowca wykorzystywanego do produkcji innych soków owocowych,

braku informacji „zawiera naturalnie występujące cukry”, w przypadku soków opatrzonych oświadczeniem, że do środka spożywczego nie zostały dodane cukry,

zastosowania zaniżonej wysokości cyfr i liter w oznakowaniu ilości nominalnej towaru paczkowanego,

podania informacji „data przydatności jest równocześnie numerem partii” zamiast „data minimalnej trwałości jest równocześnie numerem partii”,

podania informacji „100%” w przypadku soków owocowych wzbogacanych witaminami,

braku informacji „wyprodukowano z soku zagęszczonego” w pobliżu nazwy środka spożywczego,

podania informacji „0,8 kg pomarańczy / grejpfrutów wyciśnięte zaraz po zbiorze” w przypadku soków owocowych odtworzonych z zagęszczonego soku owocowego co może sugerować, że soki tłoczono bezpośrednio z owoców,wskazania dłuższych terminów przechowywania wyrobów gotowych, niż terminy przechowywania które określono w deklaracjach jakościowych produktu, tj. o 14  i 19 dni, podania oświadczenia „bez dodatku cukru” przy jednoczesnym wyszczególnieniu cukru w składzie surowcowym produktu, podania informacji „tłoczone tradycyjną metodą” w przypadku soku owocowego odtworzonego z zagęszczonego soku owocowego co może sugerować, że sok tłoczono bezpośrednio z owoców, braku informacji „zawartość owoców minimum …%” wymaganej w przypadku nektarów owocowych, podania w sposób łatwo usuwalny oznaczenia numeru partii produkcyjnej oraz informacji wskazującej na rodzaj składników użytych w celu dosłodzenia nektaru owocowego.

W odniesieniu do przepisów ustanowionych wyłącznie dla produktów ekologicznych stwierdzono przypadki zastosowania nieprawidłowej wielkości wspólnotowego logo oraz podawania nieaktualnego numeru certyfikatu w zakresie rolnictwa ekologicznego.

Niektóre spośród kwestionowanych partii wykazywały jednocześnie kilka różnych nieprawidłowości.

  IV. SANKCJE

W związku z zaistniałymi nieprawidłowościami w zakresie jakości handlowej soków i nektarów, wojewódzkie inspektoraty JHARS zastosowały następujące sankcje:

7 decyzji administracyjnych, w tym:

4 decyzje nakazujące poddanie artykułów rolno-spożywczych zabiegom prawidłowego oznakowania,

2 decyzje o nałożeniu kary pieniężnej w wysokości 1000 zł, w związku z jakością niezgodną z deklaracją producenta oraz nieprawidłowym oznakowaniem, w tym zastosowaniem niewłaściwej wielkości logo w oznakowaniu produktów rolnictwa ekologicznego,

1 decyzję określającą rodzaj i stopień wady artykułu rolo-spożywczego.

W związku ze stwierdzonymi w toku kontroli nieprawidłowościami WIJHARS przekazały do 14 podmiotów zalecenia pokontrolne. Zalecenia pokontrolne dotyczyły przede wszystkim nieprawidłowości w zakresie znakowania soków i nektarów oraz braku przestrzegania przepisów ustanowionych dla produktów ekologicznych i przypadków niezgodności artykułu z deklaracją producenta.

V. PODSUMOWANIE I WNIOSKI

Przedmiotowa kontrola pozwoliła na sprawdzenie rynku soków i nektarów w zakresie spełniania przepisów dotyczących jakości handlowej. Kontrolą objęto zarówno produkty konwencjonalne jak i ekologiczne.

W toku kontroli kwestionowano przede wszystkim sposób oznakowania soków i nektarów.  Nieprawidłowe oznakowanie stwierdzono w przypadku 74% wszystkich skontrolowanych partii, w tym 67% skontrolowanych partii produktów konwencjonalnych oraz 100% skontrolowanych partii produktów ekologicznych.

Porównując wyniki przedmiotowej kontroli z poprzednimi kontrolami przeprowadzonymi przez Inspekcję JHARS, można zauważyć wzrost nieprawidłowości w zakresie znakowania w stosunku do lat 2007 - 2009 (Wykres 1). 

 Wykres 1. Wyniki kontroli soków i nektarów przeprowadzonych w latach 2007 – 2010

* kontrola przeprowadzona w 2009 roku dotyczyła wyłącznie oznakowania

Bardzo zróżnicowany asortyment soków i nektarów znajdujących się na rynku powoduje, że producenci coraz częściej decydują się na oznakowanie artykułów w sposób, który ma na celu zwrócenie uwagi konsumenta i ukierunkowanie jego wyboru na dany produkt. Wyniki kontroli wskazują jednak, że tego typu praktyki sprzyjają nieprawidłowościom.     

Więcej informacji:

www.ijhars.gov.pl